ชวนรู้จัก 8 แม่แบบบุคลิกภาพ (Archetypes) เพื่อพัฒนาศักยภาพตามธรรมชาติของเรา

“รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ชนะร้อยครั้ง” หมายถึง หากเรารู้จักธรรมชาติของศัตรูและของเรา จะทำสิ่งใดก็ย่อมสำเร็จ โดยในทางจิตวิทยา ธรรมชาติของมนุษย์ ก็คือ แม่แบบบุคลิกภาพ ซึ่งเราสามารถนำไปประยุกต์ใช้การรู้เท่าทันตัวเอง และเรียนรู้ผู้อื่นได้อีกด้วย    

โดยทฤษฎีจิตวิทยาเรื่องแม่แบบบุคลิกภาพ (Archetypes) ริเริ่มโดย Carl Jung ศิษย์เอกของ Sigmund Freud บิดาแห่งจิตวิทยาสายจิตวิเคราะห์ และได้รับการพัฒนาเพิ่มเติมโดย Carol Pearson และ Margaret Mar โดย Jung กล่าวว่า Archetypes หรือแม่แบบบุคลิกภาพ เป็นสิ่งที่มนุษย์ทุกคนได้รับตกทอดมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งเป็นบ่อเกิดของบุคลิกภาพ ความคิด แนวคิด รูปแบบการใช้ชีวิตของเรา ซึ่งมีองค์ประกบสำคัญ ได้แก่

1. The Persona เรียกอีกชื่อว่า “หน้ากากสังคม” เป็นบุคลิกภาพที่เราใช้เมื่อยอู่ต่อหน้าคนจำนวนมาก 

2. Shadow เป็นด้านมืดในจิตใจของมนุษย์ เป็นสัญชาตญาณดิบที่ติดตัวมาตั้งแต่เกิด เช่น ความก้าวร้าว การต่อต้าน การแย่งชิง เป็นต้น

3. The Anima และ Animus เป็นลักษณะของเพศตรงข้ามที่มีอยู่ในตัวบุคคล เช่น แม้จะเป็นเพศหญิง แต่เมื่อต้องอยู่ตามลำพัง ก็สามารถแข็งแกร่งและเอาตัวรอดได้ เป็นต้น

4. The self หมายถึง ตัวตนของแต่ละบุคคล เป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนาจะเข้าถึง เพื่อให้บรรลุเป้าหมายในการดำรงชีวิต

ตามทฤษฎีแม่แบบบุคลิกภาพ หรือ Archetypes ของ Carl Jung ได้แบ่งบุคลิกภาพออกเป็น 8 แม่แบบบุคลิกภาพ ดังนี้

1. บุคลิกภาพแบบนักคิด (The Extraverted Thinking Type)

ลักษณะเด่น :

1. คิดและตัดสินใจโดยใช้เหตุผล และข้อมูลตามข้อเท็จจริงเป็นหลัก

2. มีความสามารถด้านการวางแผน ผู้ที่มี Archetypes รูปแบบนี้จะวางแผนอย่างเป็นขั้นเป็นตอนก่อนลงมือทำเสมอ 

3. มีความเป็นผู้นำสูงมาก สามารถคิด วิเคราะห์ และตัดสินใจแทนทีมงานได้ เพราะมีการวิเคราะห์ข้อมูลมาแล้ว

4. ให้ความสำคัญกับสิ่งรอบตัวในการดำเนินชีวิต เช่น สถานการณ์บ้านเมือง การเปลี่ยนแปลงในสถานที่ทำงานเป็นต้น

5. มีความเป็นเป็ดพรีเมี่ยม คือ สามารถทำหลายอย่างในเวลาเดียวกันได้อย่างดี

ข้อควรพัฒนา : ควรใส่ใจความรู้สึกตนเอง และความรู้สึกของผู้อื่นบ้าง เพื่อลดความเครียดที่พบในชีวิตประจำวันไม่ให้เกิดความเครียดสะสม และเพื่อรักษาสภาวะสุขภาพจิตให้ปกติ

2. บุคลิกภาพแบบคนคิดมาก (The Introverted Thinking Type)

ลักษณะเด่น :

1. ผู้ที่มี Archetypes รูปแบบนี้ จะมีความเป็นนักคิดเช่นกัน แต่มักจะคิดแบบละเอียดถี่ถ้วน คิดมาก คิดเยอะ คิดเกินกว่าความจริงที่เป็น จนทำให้เกิดความวิตกกังวลได้ 

2. เชื่อในความคิดของตนเอง และไม่ค่อยจะเชื่อ หรือรับฟังความคิดเป็นของผู้อื่นง่าย ๆ 

3. มีความใส่ใจในความคิดและความรู้สึกที่มีต่อความคิดของตนเองอย่างมาก โดยบ่อยครั้งมักจะหลงลืมพิจารณาสถานการณ์จริงที่เกิดขึ้น

4. เป็นผู้รักในการวางแผนอย่างมาก ก่อนจะทำอะไรทบทวนแผนแล้วทบทวนอีกจนแน่ใจจึงลงมือทำ

5. เก็บความรู้สึกเก่ง ไม่ค่อยพูดถึงความรู้สึกของตนเองกับผู้อื่น

ข้อควรพัฒนา : ควรเพิ่มเติมการพิจารณาข้อมูลตามความเป็นจริงมากขึ้น โดยอาจมีการพิสูจน์ความคิดโดยการหาข้อมูล หรือสอบถามผู้เชี่ยวชาญ เพื่อลดความวิตกกังวล และวางแผนการทำงานตามความเป็นจริง

3. บุคลิกภาพแบบคนเปิดเผย (The Extraverted Feeling Type)

ลักษณะเด่น :

1. อัธยาศัยดี มีความเป็นมิตร ร่าเริง แจ่มใส ตรงไปตรงมา เข้ากับผู้อื่นง่าย 

2. มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น มีน้ำใจ ใส่ใจผู้คนรอบข้าง

3. ชอบเข้าสังคมมาก ชอบทำกิจกรรมทางสังคม

4. ปรับตัวเก่ง มีความยืดหยุ่นสูง

5. ให้ความสำคัญกับมาตรฐานทางสังคมอย่างมาก

ข้อควรพัฒนา : นอกจากจะใส่ใจผู้อื่นแล้ว ขอให้ใส่ใจตนเองให้มากขึ้น เพราะบ่อยครั้งที่ผู้ที่มี Archetypes รูปแบบนี้มักจะละเลยความรู้สึกของตนเองอยู่บ่อย ๆ  

4. บุคลิกภาพแบบคนเก็บตัว (The Introverted Feeling Type)

ลักษณะเด่น :

1. ใส่ใจความรู้สึกตนเองอย่างมาก รู้จักตนเองดีมาก มีความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาตนเองอยู่เสมอ 

2. เชื่อมั่นในตนเองสูงมาก

3. เก็บอารมณ์เก่ง มีเพียงคนสนิทเท่านั้นที่ผู้ที่มี Archetypes นี้จะเปิดเผยความรู้สึกให้

4. มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น มีความสามารถในการเข้าใจผู้อื่นได้อย่างลึกซึ้ง

5. หวงพื้นที่ส่วนตัวมาก ไม่ชอบให้ใครมายุ่งวุ่นวายกับชีวิต

ข้อควรพัฒนา : ถึงแม้ว่าผู้ที่มี Archetypes นี้จะมีความสามารถในการเข้าใจความรู้สึกผู้อื่น แต่โดยส่วนใหญ่จะเก็บตัว มีโลกส่วนตัวสูง มักปิดกั้นตนเองจากสังคม จนบ่อยครั้งดูเข้าถึงยาก

5. บุคลิกภาพแบบคนจริงจัง (The Extraverted Sensing Type) 

ลักษณะเด่น :

1. เป็นกลุ่มคนที่สามารถอยู่กับปัจจุบันได้อย่างแท้จริง

2. มีความสนใจในสิ่งแวดล้อมรอบตัว เช่น การเปลี่ยนแปลงของสังคม แสง สี เสียง กิจกรรมทางสังคม เป็นต้น

3. ชอบกิจกรรมที่ท้าทาย ชอบความตื่นเต้น และต้องการจะทะลุขีดจำกัดของตนเอง

4. มีความกระตือรือร้น และมีพลังงานสูงมาก สามารถทำกิจกรรมต่าง ๆได้อย่างต่อเนื่อง

5. ปรับตัวเก่ง อัธยาศัยดี เข้ากับผู้อื่นได้ง่าย

ข้อควรพัฒนา : ข้อควรปรับปรุงของผู้ที่มี Archetypes นี้ คือ ต้องลดความเร็วในการทำสิ่งต่าง ๆ ลงหน่อย แล้วเพิ่มควรละเอียดรอบคอบให้มากขึ้น

6. บุคลิกภาพแบบตามอารมณ์ (The Introverted Sensing Type)

ลักษณะเด่น :

1. มักจะเป็นผู้ที่ยึดติดเกี่ยวกับเหตุการณ์ในอดีต มักจะเปรียบเทียบเหตุการณ์ในปัจจุบันกับเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นมาแล้ว และพะวงถึงการเปลี่ยนแปลงในอนาคต

2. ไม่ชอบการเปลี่ยนแปลง ไม่ชอบเรื่องเซอร์ไพส์ ไม่อยากให้มีสิ่งไม่คาดฝันมารบกวนจิตใจ

3. ใช้ชีวิตมีแบบแผนเป็นของตนเอง

4. มีความละเอียด รอบคอบ ระมัดระวัง 

5. มีความอดทนสูง สามารถรอคอยสิ่งต่าง ๆ ได้นานโดยไม่หงุดหงิด

ข้อควรพัฒนา : ผู้ที่มี Archetypes นี้ ถึงแม้จะเป็นคนมีระเบียบแบบแผน แต่เป็นแบบแผนตามสไตล์ของตนเอง และถึงแม้จะมีความละเอียดรอบคอบสูง แต่มักจะทำงานช้า จนบ่อยครั้งไม่ทันเวลา จึงควรพัฒนาเรื่องความเร็ว และการใส่ใจกฎเกณฑ์ส่วนรวมให้มากขึ้น 

7. บุคลิกภาพแบบริเริ่มสร้างสรรค์ (The Extraverted Intuitive Type)

ลักษณะเด่น :

1. มีความสามารถในการคิดสิ่งต่าง ๆ ในมุมมองที่แตกต่าง สร้างสรรค์ น่าสนใจ

2. มีความกระตือรือร้นสูง ชอบทำกิจกรรมทางสังคม ชอบการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกับผู้อื่น

3. มีความยืดหยุ่นสูง มองว่าปัญหาคือความท้าทาย เมื่อเจออุปสรรคก็ไม่ย่อท้อ

4. มักมองหาโอกาสในการแสดงผลงาน หรือแสดงความคิดเห็นอยู่เสมอ เป็นกลุ่มบุคลิกแบบคนที่มุ่งอนาคต

5. มีทักษะการสื่อสารดี สามารถอธิบายความคิดของตนได้อย่างชัดเจน เป็นรูปธรรม และใจกว้าง ยินดีรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น

ข้อควรพัฒนา : ด้วยความที่มองไกลไปในอนาคต และมีความคิดที่แตกต่าง บ่อยครั้งผู้คนกลุ่มนี้จึงไม่ค่อยจะอยู่กับความเป็นจริง ซึ่งนั่นส่งผลให้ไม่สามารถแปลงความคิดอกมาเป็นผลงานอย่างเป็นรูปธรรมได้จริง

8. บุคลิกภาพแบบขวางโลก (The Introverted Intuitive Type)

ลักษณะเด่น :

1. ให้ความสำคัญกับความคิดของตนเองยืนหนึ่ง 

2. มักจะคิดนอกกรอบ และบ่อยครั้งตั้งใจที่จะคิดแตกต่างจากคนอื่น ด้วยแนวคิดที่ว่า “เด็ดเดี่ยวที่จะโดดเด่น”

3. มีความเป็นตัวของตนเองสูง และมีความมั่นใจในตนเองสูงมาก

4. มักจะมองเห็นในสิ่งที่คนส่วนใหญ่มองไม่เห็น 

5. มีความคิดลึกซึ้งและคิดกว้างไกล

ข้อควรพัฒนา :ถึงแม้ว่าคนกลุ่มนี้จะมีแนวคิดที่น่าสนใจ แต่ทักษะการสื่อสารไม่ดีเท่าไร มักจะสื่อสารตรง ๆ ทำให้บ่อยครั้งดูแรง และทำให้กลายเป็นคนขวางโลก ดังนั้นจึงควรปรับปรุงทักษะการสื่อสารให้สุภาพมากขึ้น แล้วความคิดเห็นจะได้รับความสนใจมากขึ้นด้วย

การพัฒนาตนเองให้ดีขึ้นนั้น ไม่ว่าจะมีแม่แบบบุคลิกภาพเป็นแบบใดก็สามารถพัฒนาได้ เพื่อประโยชน์ในการใช้ชีวิตที่มีความสุข และการทำงานที่มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นต่อไปค่ะ

---

iSTRONG Mental Health

ผู้ดูแลสุขภาพใจให้กับบุคคล ครอบครัว และองค์กร

บริการของเรา

สำหรับบุคคลทั่วไป

• บริการปรึกษา จิตแพทย์และนักจิตวิทยา : http://bit.ly/3lmThUa  

• คอร์สฝึกอบรมทักษะด้านจิตวิทยา : http://bit.ly/3RQfQwS 

สำหรับองค์กร

• EAP โปรแกรมสำหรับองค์กร : http://bit.ly/3RLI8Z8 

โทร. 02-0268949 หรือ Line : @istrong

---

บทความแนะนำ : 

1. 5 เทคนิครักษา Work Life Balance กับการทำงานในสถานการณ์ Covid - 19

2. นักจิตวิทยาแนะนำจัดการชีวิตอย่างไร เมื่อ Work ไร้ Balance

อ้างอิง : 1. psychologistworld. Jungian Archetype Test.  [Online]. From : https://www.psychologistworld.com/tests/jung-archetype-quiz

2. The Counseling and Hypnotherapy Center. (มปป.). ทฤษฎีบุคลิกภาพ: Carl G. Jung. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 23 กรกฎาคม 2567 จาก https://thaihypnosis.com/Content/page/%E0%B8%97%E0%B8%A4%E0%B8%A9%E0%B8%8E%E0%B8%B5%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E:-Carl-G.-Jung

3. WACHIRA THONGSUK. (9 พฤศจิกายน 2566). Brand Archetype คืออะไร? ช่วยธุรกิจให้ประสบความสำเร็จอย่างไร?. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 23 กรกฎาคม 2567 จาก https://talkatalka.com/blog/what-is-brand-archetype/

---

จันทมา  ช่างสลัก บัณฑิตจิตวิทยาคลินิกจากรั้ว มช. และมหาบัณฑิตจาก NIDA ปัจจุบันเป็นคุณแม่ลูก 1 ผู้เป็นทาสแมว ที่มุ่งมั่นจะพัฒนาการเขียนบทความจิตวิทยาให้โดนใจผู้อ่าน และสร้างแรงกระเพื่อมทางสังคม ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวกบนโลกใบนี้